Jan Chryzostom Pasek urodził się około 1636 roku w okolicach Rawy Mazowieckiej, zmarł prawdopodobnie w roku 1701. Pochodził z drobnej szlachty. W latach 1656 do 1667 służył w wojsku, walczył między innymi ze Szwedami, Węgrami, Moskwą, uczestniczył w wyprawie Czarneckiego do Danii, stał bacznie po stronie króla Jana Kazimierza. W roku 1677 osiadł spokojnie na majątku ziemskim pod Krakowem. W roku 1672 dowodził oddziałem pospolitego ruszenia, gdzie walczył z Turkami. W świecie spostrzegany jako awanturnik, stały bywalec sądów.
Polska kultura
Pięciokrotnie skazany na banicję, a przed samą śmiercią skazany również na utratę wszelkich praw obywatelskich, czci, ochrony prawnej, za liczne zakłócenia publiczne. “Pamiętniki” zostały spisane zapewne pod koniec życia, datę przypuszcza się na okres od 1690 do 1695. Po ogłoszeniu drukiem Pamiętników bardzo zachwycił się nimi Mickiewicz, Słowacki. Stały się one bowiem nieocenionym źródłem dla autorów historycznych takich jak Kraszewski, czy Sienkiewicz. Same wspomnienia Jana obejmują okres od 1656 do 1688 roku, wtedy też panował znacznie niespokojny okres i trudny dla ziem Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W pierwszej części autor ukazuje przede wszystkim losy swoich żołnierzy, walki z różnymi przeciwnikami. Część druga poświęcona jest życiu ziemianina, jak wtedy wyglądało gospodarowanie, traktowanie, obyczaje, rozrywki, choć w niektórych fragmentach ukazuje bardzo ważne wydarzenia historyczne takie jak na przykład elekcja Michała Korybuta Wiśniowieckiego, gdzie sam Pasek uczestniczył czy wielkie zwycięstwo nad Turkami pod Wiedniem, gdzie bardzo dokładnie wszystko opisał. Pamiętniki są bezcennym dokumentem mentalności przeciętnego szlachcica polskiego z połowy osiemnastego wieku.
Pasek był bardzo przywiązany do licznych swobód, oraz przywilejów szlacheckich, sądził bowiem że to co jest korzystne dla niego samego, jest dobre dla niego i kraju. Przez całe życie wszelkimi sposobami dążył do wzbogacenia się, dobra materialne były dla niego bardzo ważne, jak nie najważniejsze. Był odważnym żołnierzem, wręcz porywczym, nie bał się przeciwstawić. Jak widać narratorem Pamiętników jest ewidentnie osoba o bardzo pobudzonej wyobraźni, bardzo koloryzował i wyolbrzymiał swoją rolę w przedstawionych wydarzeniach, był dociekliwy, ciekawy świata i ludzi, doskonale odnajdował się w środowisku gdyż był doskonałym obserwatorem. Pasek nie wyobrażał sobie lepszego ustroju od szlacheckiego, był bardzo dumny z jej zdobyczy. Żył w poczuciu absolutnej wyższości szlachty nad obywatelami wszystkich innych stanów, uważał że Polacy to zdecydowanie lepszy naród od innych. Autor tego dzieła był bezgranicznie przywiązany do Polski, do swoich tradycji, do tego co dawne, co Polskie. A co za tym idzie odrzucał wszelkie nowinki, które nie dotyczyły kraju. Pamiętniki łączyły w sobie cechy wspomnień i autobiografii. Sama narracja nie trzyma w nas sztywnej konstrukcji, ale bardzo często dialog to gawęda.
Gawędy Paska odznaczają się wielkimi walorami kompozycyjnymi, oraz stylistycznymi. Sam typ narracji zbliża nas bardzo do prozy powieściowej, gdzie podstawowym zabiegiem jest postać narratora jako bohatera literackiego. Pasek bardzo dobrze sprawdził się w roli gawędziarza, z łatwością przychodziło mu pisanie barwnie, dosadnie, doskonale umiał dobrać słowa, wstawiał bardzo ciekawe anegdoty i przysłowia. Liczne fragmenty Pamiętników mają również charakter humorystyczny, a nawet nie którzy twierdzą że ironiczny. Podróże w Pamiętnikach zostały opisane z każdym niemalże najmniejszym szczególe, co sprawia że możemy w łatwy sposób przenieść się do danego czasu, dbał o każdy szczegół, i właśnie tam najbardziej widać jego fantazję, dalekie odchodzące nieco od prawdy.
Najnowsze komentarze