Żywot człowieka poczciwego ukazał się dosłownie rok przed śmiercią Mikołaja Reja, ponad dwadzieścia lat po Krótkiej Rozprawie. Gdy ukazał się utwór poeta miał skończone sześćdziesiąt lat, do tej pory nagromadził liczne doświadczenie życiowe, co pozwoliło mu spoglądać na świat z pewnego dystansu który przyświecał jemu wiekowi. Poza tym był to okres, w którym Rej pogodził się ze światem, uspokoił, zrobił się łagodniejszy na rzeczywistość, był to okres wybaczenia, zrozumienia, oraz umiejętności odnajdywania radości życia w drobnych aspektach codzienności, pośród najbliższych.
Zwierciadło, którego pierwszą częścią był Żywot człowieka poczciwego, stanowił w pewnym rodzaju summy całego życia poety. Dzieło bowiem przyniosło niemalże pełen wzorzec obrazu ludzkiej egzystencji. Było to zarazem dzieło przesycone różnego rodzaju opowieściami, w tym także odwoływaniem się do przykładów ze starożytności, oraz bywały niekiedy zabawne anegdoty, obserwacje, obyczaje. Owe szczegóły zostały wcielone w panoramę ludzkiego losu, które obejmowały całe życie, począwszy od narodzin aż do śmierci, panoramę o wyraźnie dydaktycznym charakterze, co stanowiło zbiór nauk, wskazówek. Sam Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja to charakterystyczny przykład literatury tworzącej i upowszechniającej wzory zachowań, postępowania, co przedstawiało godne naśladowania wzorce. Taka twórczość zwykle wskazuje nam porządne cechy i poczucia, jak je uzyskać, później rozwijać, co ma uczynić nas lepszym. Jak powinien żyć człowiek, według Reja, człowiek poczciwy.
Ważną cechą takiej osobowości jest wychowanie dziecka, poczynając od narodzin. Niemowlęciu należy zapewnić właściwy pokarm i odzienie, natomiast dziecku starszemu dać drogę do lepszego wykształcenia. Autor natomiast zaleca umiar w oddawaniu się lekturze, chwali natomiast wprawienie się w jeździe konnej, poprzez naukę tańca i gry na lutni aż po inne użyteczne zabawki w dobrym przy tym towarzystwie, oraz biesiady. Aby uzupełnić takie wykształcenie młody człowiek może wyjechać również za granicę, gdzie pozna obyczaje tam panujące. Po jego powrocie z obczyzny istnieją większe szanse na lepsze wykształcenie w dalszej części swojej nauki. Jedni wybierają taką drogą a inni wybierają służbę dworską, inni natomiast zaciągają się do wojska. W wieku średnim, mowa jest w drugiej części utworu, gdzie stajemy przed koniecznością wyboru pomiędzy małżeństwem, a samotnością. Oczywiście Rej opowiadał się za małżeństwem, gdzie zalecał staranny wybór żony.
Oczywiście miał tu na myśli ażeby żona nie była bogata, ani biedna, i ażeby nie żenić się z miłości, lecz dopasować sobie swoją wybrankę według swojego pokroju. Nie miało to znaczenia gdy rodziły się dzieci, gdyż to one były wtedy najważniejsze. Szczęście małżonków jest wtedy, gdy są dzieci. W pełnej uroku prozie Reja porządek i spokojne życie gospodarcze wyznaczają oczywiście pory roku. Poprzez przypisanie każdej z nich ról jakie mamy odgrywać poprzez prace polowe. Rozumiał to tak, iż nikt nie jest w stanie zmienić odwiecznego rytuału w jakim główną rolę grała natura. Uważaj że zgoda z naturą pozwala żyć spokojnie, uspokaja emocje, dystansuje do świata, i drobnych przyjemności. Rej nigdy nie był za granicą, miał stosunek niby przychylny, ale w gruncie rzeczy był dość nieufny. Obcych wzorców nie cenił, a na nowinki reagował nie oceniając. Utwór Reja jest pochwałą starożytności spokojnego, uregulowanego zgodnie z naturą bytu człowieka zamożnego, choć i nie bardzo majętnego. Mamy zachować poczciwość, któremu nie sprzyja służba państwowa, żołnierska, dworska kariera. Według autora nie może być nic piękniejszego od uroku życia na ziemi zgodne z naturą.
Najnowsze komentarze